Po zakończeniu okresu represji w Królestwie Polskim zwanego „nocą paskiewiczowską” na fali odwilży politycznej odbywały się manifestacje patriotyczne. Jedna z nich miała miejsce w Dubience, miejscu – symbolu oporu Polaków wobec Imperium Rosyjskiego przez bitwę z 1792 r. W końcu lipca 1861 r. po kraju rozeszła się odezwa litograficzna wzywająca do przybycia do Dubienki 16 sierpnia i wzięcia ze sobą garści ziemi na usypanie kopca, „który w pamięci i wdzięczności serc naszych świadczyć będzie”. Przyjechało ok. 4 tysiące osób z różnych stron: z pobliskiego pow. hrubieszowskiego, z Podlasia, Wołynia, a nawet studenci Akademii Medycznej w Warszawie. Po nabożeństwie w kościele parafialnym w Dubience wyruszyła procesja z proboszczem Wojciechem Makarą oraz szlachcicem Wydżgą niosącym trójkolorowy sztandar. Na wzgórzu, gdzie zgodnie z przekazami historycznymi miała być umiejscowiona bateria dział postawiono krzyż z błędną datą „16 sierpnia 1792” (nie wiadomo, dlaczego organizatorzy uroczystości pomylili datę bitwy). Nieopodal reformata z Chełma, ksiądz Jakundy odprawił nabożeństwo. Następnie usypano kopiec przy akompaniamencie uroczystej muzyki. Do kwesty na budowę kopca dołożył się nawet pułkownik kozacki, który przyglądał się uroczystościom, a wraz z nim wojsko kozackie, najpewniej z dwóch kozackich sotni stacjonujących wówczas w Dubience (Wspomnienia Czesława Kluziaka). Natomiast nieco inaczej przedstawiono to w książce: A. Wawryniuk, dz. cyt., s. 154, bowiem wg tej publikacji, bogaci ziemianie – właściciel Husynnego i Stefankowic Gałęziowski oraz Nieborowski z Nowosiółek doprowadzili do jego wybudowania na przełomie lipca i sierpnia 1861 r. „ze swego materiału i swoimi ludźmi”, którym pomogli tutejsi mieszkańcy. Czynnie w sprawie powstania kopca angażował się także lekarz z Dubienki, późniejszy dowódca powstania styczniowego pow. hrubieszowskiego Mikołaj Neczaj. Natomiast ksiądz reformata z Chełma, Bielak (inne nazwisko kapłana, może było ich dwóch, a może któraś z wersji myli się w tej kwestii) wygłosił kazanie „w śmiałych wyrazach przeciwko familii cesarskiej i rządowi”. Pomocą przy usypywaniu kopca służyli ponadto ks. Ludwik Baranowski z Chełma i tzw. strażnicy tabaczni z Dubienki nazwiskiem Kranc i z Uchań Bielawski. Namiestnik Królestwa Polskiego, Lambert nakazał gubernatorowi lubelskiemu „podjęcie wszelkich kroków w celu zniszczenia pomnika”, ale nie został on wtedy wykonany z uwagi na brak chętnych do wykonania tej nikczemnej roboty.Niestety władze carskie nie zamierzały tolerować takich „wyskoków”, toteż niebawem doprowadziły do zniszczenia kopca oraz wzniesienia w pobliżu pomnika płk /pośmiertnie awansowanego do stopnia generała/ Palembacha, który poległ podczas bitwy pod Dubienką.Represje carskie najbardziej uderzały w sferę symboliki narodowej i religijnej, dlatego władze doprowadziły do zniszczenia kopca Tadeusza Kościuszki w Uchańce usypanego na pamiątkę słynnej bitwy pod Dubienką. Został on odbudowany w 1917 przez dubieniaków wraz z wojskiem i duchowieństwem (Wspomnienia Czesława Kluziaka). Z kolei G. Rąkowski podaje datę 1905 jako datę ponownego usypania kopca (Polska egzotyczna, cz. II, Pruszków 1996), natomiast profesor Andrzej Wawryniuk w cytowanej książce o gminie Dubienka powołując się na Z.W. Fronczka (Kopce na ziemiach polskich i na Lubelszczyźnie „Na przykład” 1994, nr 17) podając tę datę stwierdza, że przetrwał on do I wojny światowej i w 1918 r. usypano na tym miejscu nowy kopiec, który został zniszczony w czasie II wojny światowej przez hitlerowców i ukraińskich nacjonalistów. Aby stwierdzić, która z dat jest właściwa, trzeba pewnie pogłębionych badań. Jego zniszczenie podczas II wojny światowej jest pewne. „W roku 1940 została zniszczona przez Niemców oraz przez sfanatyzowaną ludność ukraińską w Uchaniach, pamiątka historyczna <> pod Dubienką został rozgarnięty, kolumna pobita z portretem Naczelnika i zamieniony później na bunkier i schron” (A. Wawryniuk, dz. cyt., s. 156 i podane tam: Arch.Państw.Lub. o/Chełm – St.Pow. w Hrubieszowie, sygn. 167, k. 24-25). Znów odbudowano go w latach 60’.